Hoe overleef ik de psychiatrie

Een artikel mee ter nagedachtenis aan Raymond van Dijk

Zelfmoord onder jongeren neemt schrikbarend toe, is zo maar ineens verdubbeld het afgelopen jaar. Wat kan daarvan de oorzaak zijn ? De politiek wordt ongerust en de wetenschap moet het uitzoeken.

De GGZ doet ook zijn best maar is natuurlijk gebonden aan de diagnose/behandel combinatie want anders gaat de zorgverzekeraar de kosten niet betalen. Dus eerst even afstrepen in de dikke DSM5, het diagnostisch statistisch handboek, de 5e editie alweer, welke symptomen vertoon je en in welke groep van psychisch onheil hoor je dus thuis, dan kan je psychiater het bijbehorende medicijn uitzoeken zodat de zorgverzekeraar betaalt. En oh ja ook een medicijn tegen de bijwerkingen natuurlijk en voor de zekerheid ook maar een medicijn tegen de bijwerkingen van het medicijn tegen de bijwerkingen. Die lijst kan oplopen tot 11 medicijnen op 1 dag.
De farmaceutische industrie natuurlijk dik tevreden over de verkoop van zoveel medicijnen. Alleen je apotheker heeft er werkelijk voor doorgeleerd om de werking van die medicijnen en de mogelijkheid of onmogelijkheid van combinaties te beoordelen vanwege ongewenste bijwerkingen. Daarom stuurt de farmaceutische industrie artsenbezoekers af op je huisarts om die voor te lichten over de voortreffelijke eigenschappen van de medicijnen van hun fabriek, en oh ja, als meneer de dokter misschien zin heeft in een leuke vakantie heeft onze fabriek nog een gratis aanbod, en dokter gaat ons product toch ook wel bij zijn collega’s aanbevelen? De farma-industrie heeft ook de gewoonte om wetenschappelijk onderzoek dat op hun kosten werd gedaan maar dat een negatief resultaat biedt over hun product dan maar liever niet te publiceren want wat niet weet dat niet deert.

Ambulante hulp van de GGZ, dat is elke week 1 uur een gesprek dat zou je tot rust en acceptatie van je psychische klachten moeten leiden waardoor je leert met de onrust in je kop overweg te kunnen en je in deze maatschappij overeind te houden. Maar wat moet je nu als cliënt van de GGZ in verwarring door je gepieker en hallucinaties met die ambulante gesprekstherapie en twijfelachtige medicijnen met rare bijwerkingen zoals ook zelfmoordneigingen ? Je laten opnemen of er zelf uitspringen ? Waarom is Raymond niet door de GGZ opgenomen toen al maanden voor zijn dood bleek dat hij de angst om verder te leven niet meer kon dragen ? Het verhaal gaat dat de begeleiders hem zelfs geholpen hebben om op een traject voor vrijwillige levensbeëindiging te komen, maar dat toen bleek dat er een wachtlijst van een half jaar was, hij na een tip van een “vriend” op het internet een illegale methode heeft gevonden en die met succes heeft toegepast.

In de tachtiger jaren ontstond de antipsychiatrie die zich verzette tegen de vastgelopen praktijk van de GGZ. Jean Foudraine met zijn boek “Wie is van hout” was er het boegbeeld van. Er ontstonden naast de reguliere GGZ ook “Wegloophuizen Psychiatrie” voor die mensen die na een psychotische aanval door een psychiater tot het gekkenhuis waren veroordeeld maar zich realiseerden dat zij niet thuishoorden tussen al die chronisch verdwaasde mensen en de moed hadden en de kans om weg te lopen. Mijn vriend Huug deed dat toen ik bij Bennekom op bezoek kwam in de instelling waar hij was opgenomen. Na het bezoekuur liep hij gewoon met mij naar buiten. Helaas was daar geen wegloophuis en na een uur extra vrijheid in een café ging hij toch maar weer terug.

In Den Haag is het wegloophuis er nog steeds. In Rotterdam heet het nu de stichting Corridor, vroeger in het pand waar nu het Basisberaad zit, nu in een oud bankgebouw in de buurt. Er wordt daar heel anders met de bezoekers omgegaan, zij zijn meer baas in eigen huis en runnen daar zelfs een LETS Ruilwinkel. Ik kom er graag, vooral op het maandelijks “Happy Hour”. Ook Raymond kwam er graag. Hij had er een netwerk van vrienden, kwam mee kletsen op de kLets avonden als ook de buurtbewoners die lid waren van de ruilwinkel, vaak onder het genot van een glas wijn de sociale integratie van bezoekers en buurtbewoners mogelijk maakten. En zelfs hield zijn vereniging “Belevingswereld” bijeenkomsten voor planning van activiteiten als het voetbaltoernooi “Voetbal als Medicijn” in de vergaderruimte achter de bar.

Maar de reguliere GGZ is anders. Voor de financiële crisis in 2008 kon er nog heel wat gebeuren en toen werd de Nationale Week van de Psychiatrie elk jaar een succes vol leerzame en interessante activiteiten met de “Breingeindag” als vrolijk klapstuk aan het eind van de week. Corridor deed altijd mee, ik herinner me nog dat ik als lid van de jury daar foto’s moest beoordelen in een speciale wedstrijd voor foto’s en video’s die klanten van de GGZ in Rijnmond gemaakt en ingezonden hadden. Het Basisberaad organiseerde een werkgroep ter voorbereiding van de week en vaak zat ik samen met Raymond in die werkgroep. Ook op de Breingeindag was hij te vinden, dubbele gein als die in Nieuwegein werd georganiseerd want je trof er lotgenoten uit heel Nederland. Zo bouwde Raymond zijn netwerk op en veel van die mensen zag ik terug op zijn uitvaart. En samen met het Basisberaad organiseerde hij ook tijdens de week het toernooi “Voetbal als Medicijn” dat in latere jaren herhaald werd.

Na de crisis kwamen de bezuinigingen op de GGZ en met de invoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) werden de gemeentes verantwoordelijk, vaak zonder veel verstand van zaken. Hoe overleef je als cliënt dat zuinige klimaat ? De mogelijkheden voor herstel werden duidelijk minder. Reakt, de organisatie voor maatschappelijke integratie waarvoor ik al jaren in de cliëntenraad zit, moest 4 van de 7 locaties waarin zij mensen helpen met dagbesteding en werkervaring gaan sluiten.  Een galerie voor “outsiderkunst” moest sluiten, een ander verdween van een toplocatie naar een bovenverdieping in de ZoHo buurt. Alleen Galerie “De Herenplaats” draait na de nodige verhuizingen nog op volle toeren. Ook faciliteiten voor sport en beweging werden gesloten.

Wel kwam er een beweging om meer met de buurt samen te werken. Eten in het buurthuis nadat de medewerkers daar meer inzicht kregen in de integratie van mensen met een achtergrond in de GGZ op hun locatie. Wijkteams die ook een psychiater of ervaringsdeskundige opnamen om zo meer begrip voor de GGZ cliënt te krijgen en ook hun belangen te behartigen.

Raymond deed daar met zijn vereniging “Belevingswereld” aan mee. Een en andermaal werd het gebouw “De Heuvel” bij de Laurenskerk afgehuurd voor een presentatie van de activiteiten die de vereniging ondernam voor de kwetsbare mensen in de stad Rotterdam en er was altijd belangstelling van organisaties als ROSA, Impuls en anderen om samen te werken met Belevingswereld.

Ook vond je Raymond op het Kapstok overleg, een klankbordgroep waarin elke 3 maanden op het stadhuis vertegenwoordigers van de gemeenteraad en het stadsbestuur overleggen met dak- en thuislozen, verslaafden en GGZ cliënten over de problemen en hoe die op te lossen. Dat overleg is een initiatief van het Basisberaad afdeling straatadvokaten.

In 2011 begon de Occupy beweging in Wall Street en golfde in een half jaar de hele wereld over. In Amsterdam werd ook het Beursplein bezet en ook in Rotterdam stonden er al gauw tentjes met bezetters op het terras van het World Trade Center aan de Coolsingel. Raymond was er al gauw bij en werd ook met de hele groep daar gearresteerd toen de politie dat hele terras weer wilde schoonvegen. De bezetters kwamen al gauw weer vrij maar toen was het platform volgezet met olijfbomen misschien als symbool voor de vrede maar zeker om te voorkomen dat het Occupy kamp daar weer terug zou komen. Zij mochten achter het stadhuis op het grasveld hun tenten opzetten, waar later het Museum Rotterdam werd gebouwd.

Al eerder was Raymond door de politie in de kraag gevat. Nota bene op het Basisberaad waar hij door directeur Boris gesommeerd was het gebouw te verlaten. Hij zat meen ik met een bord “Protest” op de gang. De politie moest de wens van de directie uitvoeren door hem uit het gebouw te verwijderen.Het Basisberaad heeft hem toen ook een bezoekverbod opgelegd dat zelfs bij de openbare evenementen gehandhaafd werd. Dit ondanks de goede samenwerking met hem als redactielid van Denkraam en bij het toernooi Voetbal als Medicijn.

Waarom Raymond niet is blijven leven valt moeilijk te begrijpen.Raymond is geboren op 16 juli, de “Dag van het Rijzend Getij” Sterke kant van mensen van die dag is dat ze trouw zijn, gepassioneerd en koesterend. Hun zwakke kanten: verdringend, niet realistisch en moralistisch. Zo kon hij zijn voetbalclub in Schiedam trouw blijven, vol passie aan de GGZ werken en graag mensen uitnodigen voor gezellige avonden bij hem thuis. Maar ook had hij weinig begrip voor zijn bipolaire aandoening, wilde hij te veel verbeteren aan de wereld en vooral aan het Basisberaad en had hij een hoge dunk over zijn eigen inzicht hoe alles beter moest worden. Hij was eigenlijk een onverbeterlijke wereldverbeteraar net als Rabbi Jezus en Pim Fortuin, alle drie vermoord door losers.

Hoe overleef je de Psychiatrie ? Mijn advies: blijf bij je zelf, zoek lotgenoten en zoek samen om inzicht te krijgen in wat er mis met je is en hoe je daarmee kunt leren leven en er misschien iets aan verbeteren. Blijf in beweging, leef je uit, ga naar buiten en geef uitdrukking aan je gevoelens door ze op te schrijven, uit te beelden en ook te laten zien.  Je bent je psychische probleem niet maar een uniek en waardevol mens. Maar je moet er wel mee leren om te gaan. Met pillen, praten en gedichten maken bijvoorbeeld. Jan Bijl