Herstellen van psychische klachten of verslaving: wat houdt het eigenlijk in? We gaan hierover in gesprek met Edwin Vijfvinkel, een van de drie trainers rond ervaringsdeskundigheid bij Basisberaad Rotterdam. “Soms hoor ik mensen wel eens zeggen: ik ben genezen,” vertelt Edwin, “maar bij psychische blijf je je kwetsbaarheid houden. Het gaat er om hoe je voorbij je diagnose komt, en je leven weer oppakt.”
Hersteldriehoek
Herstel werkt in een driehoek. Eerst is er het zogeheten klinisch herstel. “Dit is een beproeving,” licht Edwin toe, “dit begint bij het moment dat je naar de huisarts stapt, en aangeeft dat je hulp nodig hebt.” Dit is vaak de eerste stap. Dit is het gedeelte waarin de hulpverlening een belangrijke rol speelt, en vaak ook gekeken wordt of een opname en medicatie nodig is. De reis vergelijkt Edwin met een U-bocht: “je bent nog in de maatschappij, als je je hulpverlener ‘omarmt’. Je gaat weg en later draai je weer terug. Op het einde laat je de hulpverlening weer los.
Vervolgens ga je werken aan het functioneel herstel en het maatschappelijk herstel. Functioneel herstel ga je kijken naar wat je weer wilt doen, en hoe je dit kunt doen. En tenslotte is er maatschappelijk herstel: dit is de fase van terugkeer in de maatschappij, het terugkrijgen van de autonomie. “Dit is een reis die je zelf maakt,” licht Edwin toe, “het is op zoek naar de juiste gereedschappen. Iets wat voor de een wel werkt, hoeft voor de ander weer niet te werken.”
Herstel is nooit klaar
“Herstel is geen genezing,” zegt Edwin, “ik zie soms als slapen. Dat is iets wat elke dag terugkeert, en een moment dat je herstelt van alle indrukken van de dag. En je hebt het elke dag nodig, als je niet slaapt, kunnen de gevolgen schadelijk zijn. Een psychische kwetsbaarheid blijft altijd bestaan, het herstelproces blijft dus ook altijd.”
Herstellen betekent ook leren omgaan met je kwetsbaarheid. “je moet de signalen leren herkennen, wanneer het niet goed gaat. Bij het tijdig onderkennen van problemen kan je hopelijk sneller weer terug komen, of hopelijk erger voorkomen. Soms gaat herstellen ook met vallen en opstaan. Telkens is het weer kijken wat wel werkt voor je en wat niet.”
Wel kan er van alles gebeuren tijdens je herstel. “Het is belangrijk je te realiseren dat je niet je diagnose bent: je bent nog veel neer. Anderzijds kan een diagnose ook bevrijdend werken: je weet nu wat er aan de hand is. Herstellen is een proces. Op een gegeven moment ben je je diagnose voorbij.”
Van 3 H’s naar 3 W’s
‘Hoe Het Hoort’: Edwin legt dit uit als ‘in het gareel lopen’: “Hier zitten de waarden en normen, en wat mensen van je verwachten. Mensen verwachten bijvoorbeeld dat je ’s ochtends altijd op tijd op staat, liefst rond zeven uur.”
‘Wat Werkt Wel’: Hier hoor je bij herstel naar te kijken. Edwin: “Hoe het hoort, werkt niet altijd. Het is dan beter te kijken naar: wat werkt wel? Soms lukt het mensen wel om om tien uur op te staan. Iedereen krijgt van huis uit waarden en normen mee. Het is belangrijk elkaar daar niet op te bekritiseren. De belangrijkste vraag bij herstel is dan ook: wat werkt wel?!”
Herstel ondersteunende activiteiten
De trainingen rond ervaringsdeskundigheid, die in Rotterdam door Basisberaad worden geboden, zijn herstel ondersteunend. Je krijgt meer inzicht in je zelf, en je gaat op zoek naar oplossingen en leert van elkaar. Ook zijn er in ander initiatieven in de regio: de herstelacademies, Peer-to-peer support (contact met lotgenoten), e-learning. Dit wordt allemaal steeds belangrijker, nu de zorg -en met name ook de geestelijke gezondheidszorg- vol loopt.
In de zorg ben je op een gegeven moment ‘uitbehandeld’, eigenlijk begint het dan pas. Je zit in een continu leerproces: wat werkt wel en wat werkt niet? Dit is dan ook iets wat je vaak het beste met lotgenoten kunt oppakken: je kunt van elkaar leren. Kijk, luister en leer van elkaar. Daar zijn de trainingen op gebaseerd.”
