Nog steeds een actuele spiegel voor ons zogenaamde vrije welvarende westen. Tevens reactie op de eerdere column van Sofie Blok.
De verschillen tussen het Westen en de DDR waren, afhankelijk van het milieu waar je in opgevoed werd, psychologisch gezien niet zo groot. De uiterlijkheden in materiële welvaart waren verschillend maar psychologisch? Zeker als je uit een door armoede geplaagd arbeidersmilieu kom waar eigenlijk net zo’n repressief opvoedingssysteem bestond, zoals ik en vermoedelijk ook anderen hebben meegemaakt. Misschien verklaart dat wel mijn interesse voor socialistische ideeën. Het is “veilig” om te kiezen voor een maatschappij waarbij je die zogenaamde zekerheden terugvindt in het algemene maatschappelijke. Met andere woorden iedereen is gelijk en wordt gelijk behandeld. In onze maatschappij geprezen als recht: het gelijkheidsbeginsel. Hoeveel gelijk of gelijkheid krijg je nog als je afhankelijk bent van een uitkering of als je het minimumloon hebt?
Sommige boeken worden al vergruist bij uitgave. Zoals dit boek. Jammer omdat dit boek een spiegel is voor ons zogenaamde “vrije” welvarende kapitalistische westen. Vrij en welvarend voor iedereen? Gelijke kansen voor iedereen? Ik lees in het nieuws dat acht uitkeringen zijn stopgezet omdat mensen niet voldoende inzet hebben getoond in het kassenproject van PVDA wethouder Florijn. Ik lees dat de Jonge Liberalen van de VVD afgeven op uitkeringstrekkers. Repressie alom. Meestal van de mensen met de meeste kansen en mogelijkheden en een goed functionerende sterke achterban als vangnet.
Dit boek is in het Duits uitgebracht onder de titel “Opgekropte gevoelens”. In het boek worden de gevolgen beschreven van het “reëel existerende socialisme”. Een zelfverzonnen ideologisch beginsel welke totaal niets te maken had met het marxisme of socialisme maar meer met het antifascisme welke invloeden het leven, ironischer kan bijna niet, totalitair beheersten. Een oud-Duitse variant van de autoritaire opvoeding met idealen als discipline, orde en veiligheid. Een depressieve maatschappij met opvoedingsidealen doorspekt van reinheid, punctualiteit, zorgvuldigheid, nauwkeurigheid, vlijt en prestatiegerichte streven naar perfectie. Woorden die in menig Westerse opvoeding maar ook in het bedrijfsleven de boventoon voeren gericht op aanpassing en zelfverloochening. Dwangmatigheid, gespletenheid en geremdheid op psychisch, sociaal en seksueel niveau waren de resultaten in de DDR zoals in de film “Das leben der anderen”. In andere vormen ook bij ons steeds meer terug te vinden.
De schrijver was zelf DDR burger en werkte als psychotherapeut voor een kerkelijke organisatie. De uitzinnigheid toen de DDR als staat was gevallen en zich verbond met het kapitalistische westen was groot. Eindelijk vrijheid. De muur viel. Maar welke muur? De innerlijke muren bestaan nog steeds bij de meeste ex-DDR burgers. En de innerlijke muren in het Westen? Als je het boek goed leest en even vergeet dat het over de DDR gaat en deze beschrijvingen van de repressieve structuur plakt op onze westerse geïdealiseerde neoliberale maatschappij is er weinig verschil. Ook hier in Nederland moet je meedoen binnen een steeds hardere samenleving of je wilt of niet. Nog los van de vraag of je nog wel kan. Zeker aan de onderkant. Zo ruimdenkend, sociaal en liberaal blijkt Nederland nu ook niet te zijn en is het ook nooit echt geweest. De prestatiedwang was in de DDR en nu alhier net zo groot, alleen het doel verschilde. Grote bedrijven en zelfs de overheden en instellingen alhier gedragen zich ook steeds meer als totalitaire allesbepalende regimes. Hier draait het om de bevrediging van de hebzucht door winst of materie en de niet afnemende vraag naar groei voor de heilige “economie” en vreemd genoeg; met iets andere woorden ook toen in de DDR. Depressie, alcoholisme, obesitas, relationeel geweld, psychische problemen? Het kwam toen en nu aldaar net zo veel voor als nu in het “vrije” westen.
Zelfs tot de jaren 70-80 was de opvoeding en onderwijs in Nederland eveneens verheven met woorden als vlijt, orde en netheid. Werk wordt nog steeds verkocht als het allerhoogste ideaal terwijl het om grof winstbejag gaat. Werk als onderdeel van het sociaal leven is na de jaren 80 langzaam verdwenen door de vrije marktwerking. Hiervoor in de plaats komt nu het nieuwe maatschappelijk ondernemen. Alsof ondernemen in vroegere tijden nooit maatschappelijk geweest is. Werk is tegenwoordig voor de meesten vaak alleen inkomsten verwerven waar een liberale midden- en bovenlaag van profiteert; net als die lagen in de DDR.
Een boeiend en zonder wetenschappelijke bombarie geschreven boek. Het sluit mooi aan bij de column van Sofie Blok (nummer 54) waarin zij zich afvraagt wat voor zin het heeft dat mensen met een depressie (of andere eigenaardigheid) worden opgelapt als zij niet meer de kans krijgen om vanuit hun eigenheid mee mogen doen. Meedoen waarin? Een 40 urige werkweek vol stress en soms ook onredelijke eisen tegen een zogenaamde marktconforme beloning van 9 euro bruto? Of prestatiebeloning? Of de verplichting tot “vrijwilligers”werk?
De thuiszorg in Rotterdam dreigt minder subsidie te krijgen en PVDA wethouder Florijn wil deze organisatie voor het blok zetten om werklozen aan te nemen. Tegenover welke markt conforme beloning is de vraag? Goeie sociale ideeën van een dissident binnen de PVDA worden de nek omgedraaid zoals een 25 urige werkweek wat Sofie ook aanhaalt. Blijkbaar een zeer gespleten partij waarin de op fluweel zittende politieke aparateskies als weerhaantjes meedraaien met de gangbare geaccepteerde economische moraal. DDR achtig?
Een oud boek maar nog steeds actueel. Het boek is te leen in de bibliotheek of te koop via webwinkels o.a. nieuw bij De Slegte voor € 8,50 excl. € 1,95 verzendkosten.
Eduard Geenen
