In dit stuk spreek ik mij voorzichtig uit voor een zorgstelsel à la het Nationaal Zorgfonds. Zoals het nu gaat in de gezondheidszorg kan het niet langer, voor cliënten niet en voor werknemers niet. Het is de vraag of een Nationaal Zorgfonds uitkomst biedt. Ik kom met een voorzichtige plus.
Twee hoofdproblemen
De gezondheidszorg kent volgens mij de volgende twee hoofdproblemen.
- Stijgende kosten in de gezondheidszorg. Dit komt ten eerste doordat mensen langer leven, en daardoor langer zorg krijgen en met gecompliceerde kwalen te kampen hebben. Een groot deel van de zorgkosten maken mensen in hun laatste levensjaren. Een tweede reden is dat er door de wetenschappelijke vooruitgang
steeds nieuwe, dure behandelingen en medicijnen komen. Hierdoor komen er vragen als: zijn deze mensen niet uitbehandeld? Vergoeden we dit heel dure medicijn voor de kleine groep patiënten nog wel? Zijn wachtlijsten acceptabel? - Hoge regeldruk, d.w.z. dat zorgverleners veel tijd kwijt zijn aan budgetaanvragen, rapportage en verantwoording. Deze controle dient aan de ene kant om greep te houden op de kosten van behandeling (zorgverzekeraar controleert). Aan de andere kant dekken zorgaanbieders zich met al die protocollen in tegen mogelijke schadeclaims (n.a.v. op de werkvloer gemaakte fouten). Bureaucratie, kortom, en vooral veel wantrouwen.
Twee mechanismen
Er zijn twee mechanismen in het leven geroepen om de almaar stijgende zorgkosten te beheersen. De eerste is marktwerking in de zorg, zodat zorgverzekeraars elkaar beconcurreren op de hoogte van de premie en de aantrekkelijkheid van de polissen die ze aanbieden. Bovendien kunnen zowel zorgverzekeraars als zorgkopers (cliënten) de prijs en de inhoud van het zorgaanbod beïnvloeden.
Het tweede mechanisme is de verplichte eigen bijdrage. Deze was bedoeld als rem op zorggebruik en als extra financiering van die zorg. Een belangrijk negatief zijeffect van de eigen bijdrage is zorgmijding door mensen die de bijdrage niet kunnen betalen.
Nationaal Zorgfonds
De SP lanceerde het Nationaal Zorgfonds (NZ, zie hier), feitelijk één groot, nationaal ziekenfonds. Het is een alternatieve manier om de zorg te financieren, en om verder de zorg “terug te geven” aan de mensen, d.w.z. de behandelaars en cliënten. Dit door winstoogmerk, overhead, bureaucratie te verminderen of te doen verdwijnen. Een belangrijk punt van het NZ is verder dat de eigen bijdrage verdwijnt.
Voorbeelden
Er zijn meerdere voorbeelden van zorgstelsels vergelijkbaar met het Nationaal Zorgfonds.
- In Groot-Brittannië is de hele gezondheidszorg genationaliseerd, dus ook de zorgaanbieders zoals ziekenhuizen. Iedereen werkt in staatsdienst. Dit systeem (de NHS) kent ook het inkopen van zorg, hier via niet-commerciële regionale inkooppartijen. De huisarts speelt hierin een grote rol. Zorgaanbieders worden streng gereguleerd en gebudgetteerd.
Toch kent ook dit systeem het verschijnsel van stijgende zorgkosten en een hoge regeldruk (personeel zou volgens een onderzoek tot wel 10 uur per week aan verslaglegging besteden.) - In Nederland hadden we tot 2005 het “goede oude ziekenfonds” waarbij mensen
beneden een bepaalde inkomensgrens voor de ziektekosten verzekerd werden en mensen boven die grens zichzelf particulier verzekerden (via duurdere, maar ook uitgebreidere pakketten). Maar ook in dit systeem liepen de kosten sterk op, moesten er budgetten afgesproken worden en waren er soms lange wachtlijsten.
Oplossing?
Het NZ manifest maakt veel werk van het (kunnen) afschaffen van de eigen bijdrage. Dit kan echter ook los van een nieuw zorgstelsel: het is een politieke keuze wat te doen met die bijdrage: afschaffen, kleiner maken, inkomensafhankelijk maken, enzovoorts. Hoe het eventuele financiële gat “gerepareerd” wordt is ook een zaak van politiek, daar heb je geen nieuw zorgstelsel voor nodig.
Het is eveneens een politieke zaak wat te doen met de oplopende zorgkosten. Het NZ manifest zegt hier niet veel over. Toch geldt voor elk stelsel dat het geld maar één keer kan worden uitgegeven. Budgetoverschrijdingen moeten ergens gecompenseerd worden, zij het door wachtlijsten, zij het door bijspringen van de overheid of een andere instantie. Het eerste leidt tot ontevredenheid onder de mensen, het tweede is politiek-financieel een heet hangijzer. Het debat tussen alle betrokkenen over de stijging van de zorgkosten, zal moeilijk en pijnlijk zijn, maar deze kwestie laat zich niet wegregelen door een nieuw zorgstelsel.
Tot slot de bureaucratie, het tot achter de komma willen controleren van wat de werknemers van de zorgaanbieders doen. Zoals we zagen was de angst voor schadeclaims één van de veroorzakers van de bureaucratie in de zorg. De politiek kan paal en perk stellen aan de groeiende angstcultuur van schadeclaims, als we dat maar willen. De angst moet uit de organisatie.
En voor de financiële controle, daar zal meer op hoofdlijnen gecontroleerd moeten, met meer vertrouwen in de werknemer. Hiervoor is een cultuuromslag nodig, van wantrouwen naar vertrouwen. Ik kan me voorstellen dat zo’n omslag makkelijker geschiedt in een non-profit organisatie als een ziekenfonds.
Dit is dan ook de reden dat ik voorzichtig instem met iets als het Nationaal Zorgfonds. Maar dan liefst niet één grote zorgkolos waar bureaucratie bijna onvermijdelijk is.
Bronnen
- Consumentenbond
- Financieel Dagblad
- nationaalzorgfonds.nl
- Wikipedia
- Zorgvisie
