Onderzoeker Lyonne Zonneveld over de cursus ‘Omgaan met de gevolgen van medisch onverklaarde lichamelijke klachten’ :
Bron: www.riaggrijnmond.nl
“Bijzonder is dat wij niet kijken naar de oorzaak”
Tussen de 80 à 90 procent van de mensen heeft één of meer lichamelijke klachten per week. De meeste klachten verdwijnen spontaan binnen 6 maanden. Wanneer de klachten aanhouden en er geen medische of psychische oorzaak is te vinden, dan staat de patiënt met lege handen. Voor deze mensen biedt Riagg Rijnmond in samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum de cursus ‘Omgaan met de gevolgen van medisch onverklaarde lichamelijke klachten’. Lyonne Zonneveld, klinisch psycholoog en onderzoeker bij Riagg Rijnmond, ontwikkelde de cursus en vertelt welke patiënten baat kunnen hebben bij het volgen van deze cursus.
Tot zo’n 50 procent van de patiënten met lichamelijke klachten krijgt na onderzoek van de huisarts of specialist te horen, dat hun lichamelijke klachten medisch onverklaarbaar zijn. Als deze klachten niet overgaan, dan kunnen de gevolgen op het leven groot zijn. De lichamelijke klachten bepalen steeds meer welke activiteiten iemand nog kan doen en de periode van herstel tussen de inspanningen wordt steeds langer. Gevolg is dat de leefwereld van patiënten steeds kleiner wordt, sociale contacten afnemen en mensen angstig, boos of somber worden. Ook al zijn de klachten niet weg te nemen, het is wel mogelijk om beter te leren omgaan met de gevolgen die de klachten voor het dagelijks leven hebben. Voor deze mensen is de cursus bedoeld die Riagg Rijnmond en het Erasmus MC vanaf 2005 organiseren. Aan de cursus is een wetenschappelijk onderzoek verbonden.
Lyonne vertelt over het doel en de achtergrond van deze cursus: “Het doel is om bij patiënten met medisch onverklaarde lichamelijke klachten de kwaliteit van leven te verhogen. Voorbeelden van dergelijke klachten zijn fibromyalgie, chronische vermoeidheid, whiplash, enz. De cursus wordt gegeven in groepen en is gebaseerd op het ‘gevolgenmodel’ van Speckens, Spinhoven en Van Rood. Dit model is al eerder effectief gebleken bij individuele behandelingen, maar nog niet bij behandelingen in groepsvorm.
In de cursus wordt ook gebruikgemaakt van de probleemoplossings-vaardigheidstraining die in Nederland eerder is onderzocht bij mensen met lage rugpijn. Bijzonder is dat wij niet kijken naar de oorzaak van de klachten – want die is immers niet bekend – maar naar de gevolgen. Patiënten hebben een lichamelijke klacht. De arts kan geen medische oorzaak aanwijzen en mensen geven zelf aan dat ze geen psychische klachten hebben. Er is dan geen behandeling mogelijk, maar de klachten hebben wel veel gevolgen voor het dagelijks leven. Op dit moment hebben al zo’n 77 mensen de cursus afgerond en wat we ervaren is dat veel patiënten zich gehoord voelen, de klachten worden serieus genomen. Dat vinden de cursisten al een opluchting. Patiënten vinden het ook prettig dat het een cursus is, omdat we het daarmee uit de medische en psychische sfeer trekken.”
Kun je iets vertellen over de inhoud van de cursus?
“Naast ontspanningsoefeningen kijken we naar het activiteitenniveau van de cursisten. Je ziet daarbij grofweg twee groepen: mensen met onderactiviteit en met overactiviteit. De eerste groep is zo angstig voor verdere achteruitgang, dat mensen steeds minder gaan bewegen, hun conditie gaat omlaag en vervolgens kunnen ze ook steeds minder ondernemen. De tweede groep mensen is juist overactief, ze zijn boos, willen zich niet laten kennen, negeren de signalen van hun lichaam en gaan over hun fysieke grens heen. Dat leidt vaak tot uitputting en conditieverlies.
Er is steeds meer tijd en rust nodig om te herstellen. Wat we doen is dit mechanisme uitleggen en vervolgens bekijken we hoe patiënten hun activiteiten zo kunnen plannen dat ze niet meer – of zo min mogelijk – over hun grenzen heengaan. We proberen de balans in activiteiten te herstellen om vervolgens de conditie stap voor stap op te bouwen. We zien vaak dat mensen dan langzamerhand weer meer kunnen ondernemen, omdat ze beter omgaan met hun energie.
Daarnaast besteden we aandacht aan de (negatieve) emoties die kunnen leiden tot extra lichamelijke klachten en de cognitieve gevolgen, want als je een lichamelijke klacht hebt, krijg je er ook allerlei ideeën over. Samen met de patiënt gaan we op onderzoek uit om te kijken of deze ideeën kloppen. In de training maken we ook overlevingsstrategieën: we kijken hoe je beter met de gevolgen van de klachten kunt omgaan en welke mogelijkheden iemand in zijn of haar leven heeft.”
Hoe kunnen mensen zich aanmelden, want ik begrijp dat er een ‘wachttijd’ is?
“Iedereen tussen de 18 en 65 jaar met medisch onverklaarbare lichamelijke klachten, die langer dan 6 maanden duren, kan zich via een verwijzing van de huisarts aanmelden. Daarnaast is het belangrijk dat mensen een goed begrip hebben van het Nederlands, mondeling en schriftelijk, omdat de deelnemers een cursusboek ontvangen en huiswerkopdrachten meekrijgen. In feite krijgt iedereen die zich aanmeldt en aan de voorwaarden voor deelname voldoet, de mogelijkheid om de cursus te volgen. Omdat we onderzoek doen naar de effectiviteit van de cursus, hebben we een controlegroep nodig. Daarom bepaalt een loting wanneer een patiënt met de cursus start. De loting bepaalt of je direct na de loting met de cursus start of op de wachtlijst komt. De wachttijd na de loting is dan 0 of 3 maanden. Elk jaar starten er in september, januari en april cursussen.
Mensen met psychische klachten kunnen niet deelnemen?
“Vooraf vindt een gestructureerd interview plaats met de patiënt. De comorbiditeit tussen onverklaarbare lichamelijke klachten en depressie en angststoornissen is hoog: ongeveer 40 procent van de mensen heeft ook psychische klachten. Het ligt aan de hoofddiagnose of iemand geschikt is voor de cursus. Als mensen zelf aangeven dat zij vooral last hebben van de lichamelijke klachten en bijvoorbeeld somberheid ervaren als een reactie daarop en wij zien geen andere vitale psychische kenmerken, dan kan iemand wel starten. Komen er ernstige psychische klachten naar voren uit het interview, dan is een andere behandeling noodzakelijk en koppelen we dit terug naar de patiënt en de huisarts.”
Er is een wetenschappelijk onderzoek verbonden aan de cursus. Zijn er al resultaten bekend?
“Uit de eerste resultaten blijkt dat de beleving van de lichamelijke klachten is veranderd, waardoor mensen minder hinder ervaren in hun dagelijks leven. De laatste loting van deelnemers zal in september 2008 zijn, waarna we de totale effectiviteit van de cursus kunnen gaan onderzoeken. We verwachten dat het wetenschappelijk onderzoek in juli 2010 afgerond zal zijn.”
Wanneer is de eerstvolgende mogelijkheid om patiënten aan te melden?
“Patiënten kunnen nog tot 15 augustus 2008 worden aangemeld, met een verwijzing van de huisarts of specialist.”
Locatie
De cursussen vinden plaats op dinsdagochtend bij Apotheek Nieuwland in Schiedam en dinsdagavond in het MCRZ, locatie Clara in Rotterdam.
Meer informatie en aanmelding
Er zijn geen kosten verbonden aan de cursus. Voor meer informatie over het wetenschappelijk onderzoek en de cursus ‘Omgaan met de gevolgen van medisch onverklaarde lichamelijke klachten’ kunt u contact opnemen met Lyonne Zonneveld, Riagg Rijnmond, afdeling Consult, Vlaardingen, tel.: 010 – 445 34 26;
e-mail: lzonneveld@riaggrijnmond.nl
Huisartsen kunnen patiënten aanmelden via het speciale verwijzingsformulier .
Drs. Lyonne Zonneveld studeerde in 1996 af als psycholoog. Tijdens haar studietijd deed zij een half jaar onderzoek in Canada, daarna werkte zij onder meer bij het AMC, afdeling Medische Psychologie en de Bavo RNO Groep. In 2006 studeerde zij af als Klinisch Psycholoog BIG en op dit moment werkt zij als klinisch psycholoog en onderzoeker bij de afdelingen Psychotherapie en Aanmelding & Consult van Riagg Rijnmond. Zij is als onderzoeker verbonden aan de cursus ‘Omgaan met de gevolgen van medisch onverklaarde lichamelijke klachten.’
(ggznieuws)
