Sociaal-psychiater De Pater heeft met collega’s al vanaf 1995 trajecten ontwikkeld om psychosen vanuit sociaal perspectief te benaderen. De gangbare opvatting was toen dat een psychose een teken was dat er een gezinsprobleem was. De Pater en haar collega’s draaiden dat verband ook om en stelden dat psychosen ook een ramp waren vóór het gezin. Het boek is gebaseerd op de praktijkervaring van de schrijfster, wetenschappelijke theorieën en hersenonderzoek bij schizofrenen. Het gaat in op de vraag hoe het verband tussen zelfontwikkeling en eenzaamheid van invloed is op psychose.
Hersenonderzoek
Als psychosegevoelige mensen onvoldoende sociale prikkels krijgen – doordat ze zich bijvoorbeeld terugtrekken van sociale activiteiten- gaan de hersenen zelf ervaringen aanmaken. Hierdoor ontstaan waanideeën. Het blijkt ook dat wanneer de sociale structuur van een patiënt uiteenvalt, latente schizofrenie zich steeds meer gaat openbaren.
Eenzaamheid
De relatie tussen eenzaamheid en schizofrenie is ingewikkeld. De diagnose schizofrenie kan mensen stigmatiseren, waardoor er minder vriendschappen en relaties ontstaan en iemand zich eenzaam gaat voelen. Ook kan het zo zijn dat de prikkels van sociale contacten voor schizofrenen snel te hevig worden en ze zich daarom zelf gaan terugtrekken. Voor de ene patiënt kan het prettig zijn om minder sociale prikkels te krijgen, maar voor de andere werkt het dus juist wanen in de hand.
Zelfbeeld
Behalve moeite met sociale contacten hebben schizofrenen vaak een verstoorde zelfbeleving. Het komt veel voor dat ze het beeld hebben dat ze machteloos of zwak zijn in een vijandige wereld. Trauma’s in de jeugd zijn een belangrijke voorspeller voor dit zelf- en wereldbeeld. In het boek wordt ook gesuggereerd dat psychosen gedeeltelijk het gevolg kunnen zijn van hyperreflectie: teveel nadenken over het zelf.
Vervreemding en grenzen
Door al deze vervreemding van het zelf en van anderen zoeken (pré-) psychotische mensen vaak de grenzen op in hun sociale omgeving. Het is belangrijk dat het gezin, de partner, vrienden en/of hulpverleners stevig in hun schoenen staan om zodoende uiteindelijk samen met de patiënt de psychose de baas te kunnen.
Het boek is helder opgebouwd en belicht de relatie tussen eenzaamheid en psychose vanuit meer ooghoeken dan hierboven beschreven. Zo zijn er nog hoofdstukken over psychosen bij etnische minderheden, zelfherstellende strategieën, theoretische kaders en methodologie. Het boek wordt afgesloten met praktische tips voor professionals en een verklarende woordenlijst. Het gaat vooral in op de sociale factoren die van invloed zijn op psychose. Medicatie wordt dus niet uitgebreid behandeld. Het is een leerzaam boek met – min of meer terloops – fragmenten uit de geschiedenis van de theorieën over psychosen en daarnaast de meest actuele inzichten over dit verschijnsel.
De eenzaamheid van de psychose, De Pater, 2013, SWP.
2 reacties
Mooie recensie, Ivon, bedankt.
goed stuk.
hyperreflectie heft is iets wat ik ook heb gehad, en nog steeds reflecteer ik veel. ik moet zeggen dat dit me ook ongelooflijk veel goeds brengt, maar je kan ook jezelf er door kwijt raken omdat je jezelf op duizenden manieren leert zien en kennen en van iedere kant zie je er weer anders uit. in mijn psychose had ik momenten dat iedere gedachte een reflectie op de vorige was, dit kon uren door gaan was er aan overgeleverd. Ik meen ook dat die grote zelfreflectie ook weer een grote rol heeft gespeeld om weer uit de pshychose te komen en precies te doen wat goed was voor mijn herstel, ik ken mezelf door de zelf reflectie ook zeer goed.