ART en de uitbehandelde cliënt

Is het nog mogelijk een behandeling binnen de GGZ te ontwikkelen voor cliënten bij wie alles al is geprobeerd? Bij wie de behandeling volledig is gestagneerd? Die vierentwintig uur per dag zorg nodig hebben? ART is een nieuw behandelmodel dat claimt dat dit nog mogelijk is. Is er dus nog hoop? Resilience⁺ organiseerde er een kennisfestival over.

Het is 2 juni 2016, rond negen uur ’s ochtends. Verwachtingsvol stap ik een zaal binnen in LantarenVenster in Rotterdam. De sfeerrijke zaal vult zich met – ik schat – zo’n driehonderd mensen. Hoeveel zouden daarvan cliënt zijn?, schiet door mijn hoofd. Het antwoord op die vraag komt snel. “Wie is hier cliënt?”, vraagt de dagvoorzitter in zijn aftrap. Slechts een paar mensen, waaronder ikzelf, steekt zijn vinger op. Ervaringsdeskundigen blijken er iets meer te zijn. Het merendeel is echter professional.

ART

In het gedeelte vóór de lunch werd het ART model besproken. ART staat voor Actief heRstel in de Triade. Het is een vrij complex behandelmodel en het kostte mij wel enige tijd en moeite om het te bevatten. Hier is wat ik ervan begrepen heb.

Triade

Het moeilijkste woord binnen ART is ‘triade’. De triade (driehoek) is de driehoek van cliënt, behandelaar en naasten van de cliënt (familie, vrienden). Door de naasten en de cliënt zelf actief bij de behandeling te betrekken hoeft de behandelaar niet meer in zijn eentje alles uit te pluizen en aan te sturen. De naasten kennen de cliënt immers misschien wel het beste. Ook heeft de cliënt vaak meer zelfkennis dan wordt aangenomen. De behandeling wordt zo een echte samenwerking. Voorwaarde hiervoor is wel dat het contact met de naasten (weer) tot stand wordt gebracht. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat dat moeilijk is. Het weer aangaan van relaties met je naasten gaat door veel vroegere pijn heen.

Herstel

Het tweede element van de methode is dat van herstel. Al heel lang wordt binnen de psychiatrie ‘hersteld zijn’ gezien als: vrij zijn van symptomen van een psychiatrische ziekte. Binnen ART gaat het meer om het verzamelen van moed, het terugwinnen van het geloof in eigen kunnen, het weer aangaan van sociale relaties, het herontdekken van wie je bent en wat je wilt, het herstel van het gewone dagelijkse leven, in de maatschappij en het liefst met werk. Herstel begint bij dat ene vonkje dat er ooit geweest moet zijn.

Actief

Herstel betekent dus ook weer actief te worden: de A van ART. Een eerste aspect hiervan is dat ART een tijdelijke behandeling is: in principe staat er drie jaar voor. Dat zet flink wat druk op de ketel. Een tweede aspect is het dat zorg en woning worden los gekoppeld. Ook mensen met een grote psychische zorgbehoefte hoeven niet noodzakelijkerwijs in een verblijfsinstelling te wonen, buiten de maatschappij. Om de zorg van vierentwintig uur per dag gestalte te geven, worden er mobiele ART teams opgericht.

Voor cliënten zelf betekent actief zijn weer de moed op te brengen om stapjes te zetten naar zelfstandigheid in de maatschappij, om weer risico’s te nemen voorbij het veilige bekende. Ik voelde de onrust gelijk in mijn buik.

Voor de behandelaar betekent actief zijn een omslag van deskundige die evalueert en ingrijpt naar een betrokken ondersteuner of coach. Iemand die de mens zoekt achter de symptomen. Voor de naaste (de derde poot van de triade) betekent dit: er weer te zijn als vertrouweling, inspiratiebron en actieve supporter.

Gedreven

Dit ART basismodel werd voor de pauze beschreven. Wat mij opviel was de gedrevenheid waarmee de presentaties werden gegeven, men wil van dit model echt een succes maken.

Workshops

Na de lunch met lekkere broodjes (waarbij ik te verlegen was om te netwerken) waren er twee ronden van workshops waar de behandeltechnieken van ART werden besproken. Ik ging naar twee workshops. Eén behandelde hoe binnen de triade de groep van naasten en ervaringsdeskundigen wordt opgebouwd. De tweede workshop waar ik naartoe ging liet zien hoe je mensen begeleidt naar werk buiten de instelling, zelfs als ze al jaren alleen maar bezigheidstherapie hebben gehad. Door deze workshops werd het ART concept voor mij concreter. Ik werd geraakt door de betrokkenheid van behandelaars en ervaringsdeskundigen.

Rond vieren eindigde de dag met een borrel, en de presentatie en uitdeling van het boek De kunst van ART.

Is ART dan tenslotte, inderdaad een geschikte behandeling voor cliënten bij wie alles al is geprobeerd? Het zal in de praktijk moeten blijken, maar het kennisfestival en het boek wekken vertrouwen.

Vermoeid maar hoopvol en uitgedaagd ging ik richting metro.

Wie meer wil weten over ART kan hier kijken of het boek aanschaffen bij uitgeverij de Tijdstroom.