Wat is schizofrenie?
Volgens Anoiksis, vereniging voor mensen met schizofrenie, psychosen en aanverwante stoornissen, kenmerkt schizofrenie zich door de volgende psychotische verschijnselen: hallucinaties, dingen horen, zien, ruiken, voelen, proeven die anderen niet waarnemen. De hersenen zijn “autonoom”actief en misleiden degene die het overkomt. Ander kenmerk is wanen: stellige overtuigingen die bizar zijn en niet passen in culturele context.
Schizofrenie komt bij Marokkanen in Nederland vaker voor
Marokkanen die in Nederland wonen, krijgen vaker schizofrenie dan autochtone Nederlanders. Uit onderzoek (april 1997 – april 1999) van psychiater en epidemioloog Jean-Paul Selten is duidelijk geworden dat jonge Marokkanen bijna 10 keer zo veel risico lopen een psychotische stoornis te krijgen en 8 keer zo veel risico lopen schizofrenie te krijgen. Deze uitkomsten zijn volgens hem van toepassing op grote steden. Verschillende meningen over mogelijke oorzaken van hoge cijfers van schizofrenie bij Marokkanen in Nederland. Een belangrijke vraag is natuurlijk hoe komt het dat er zoveel Marokkanen in Nederland met een verhoogde kans op schizofrenie of andere psychotische stoornis?.
- De verhoogde kans heeft volgens psychiater Selten onder meer met het gevoel er niet bij te horen en niet mee te tellen.
- Volgens socioloog Benaissa Hallich is duidelijk dat migratie een rol speelt. En daarbinnen is identiteit een bepalende factor. Immigranten die willen integreren, komen soms in aanvaring met hun directe omgeving; die vindt dat ze zich van hun eigen cultuur vervreemden. Anderzijds krijgen ze uit de samenleving waar ze graag willen bijhoren signalen van afwijzing. Dat levert stress op, en stress kan schizofrenie die in aanleg aanwezig is naar de oppervlakte brengen. Vooral Marokkanen zijn hier gevoelig voor omdat zij geen sterke collectieve identiteit hebben.
- Uitkomst die Wim Veling in zijn proefschrift optekent dat hij op 12 maart 2008 verdedigde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is de wijze waarop allochtonen hun eigen identiteit bestempelen en de waarde die ze dan aan toekennen is, bij hen van invloed op de ontwikkeling van schizofrenie. Allochtonen die zich niet of negatief identificeren met hen eigen etnische groep hebben meer kans op schizofrenie dan allochtonen die een sterke etnische identiteit hebben. Marokkanen hebben weinig inzicht in psychische klachten, eigenlijk kennen ze alleen lichamelijke ziektes en “gekte”. De groepscultuur bepaalt als iemand in je familie “gek “is, er een smet komt op je hele familie.
- Andere hypothesen over mogelijke oorzaken van hoge frequentie zouden discriminatie, langdurige werkloosheid, gevoelens van ontworteling en vervreemding factoren zijn die de kans op schizofrenie vergroten.
Misverstanden en onwetendheid rondom schizofrenie
De meeste mensen weten niet wat schizofrenie inhoudt. Ze denken gelijk aan gespletenheid [ in de geest]. Zelfs in de media waar men verwacht dat daar goed geschoolde wetende mensen werken gebruiken ze regelmatig schizofrenie als synoniem voor gespletenheid. Marokkanen die aan zulke aandoening lijden ervaren zulke stigma’s ook bij hun landgenoten. Binnen de Marokkaanse bevolking wordt er verschillend gedacht over mensen met schizofrenie. Sommigen zien de aandoening als bezetenheid. Anderen beschouwen de ziekte als vloek[ van God]. Weer anderen gaan er vanuit dat de patiënt hersenloos is. Ook binnen de Marokkaanse bevolking wordt er gedacht dat de patiënt als proefkonijn wordt gebruikt voor farmaceutische doeleinden. Sommigen denken, wanneer het om een goed geschoolde patiënt gaat, dat hij of zij door te veel leren gek is geworden. Niet alleen de betrokkene patiënt heeft last van deze vooroordellingen / stigma’s maar zijn hele familie, men vermijdt ze. Daarom heerst er een soort taboe rondom schizofrenie bij Marokkanen en de familie houdt het liever geheim.
Thuiscoaching een initiatief om verborgen Marokkaanse mensen met schizofrenie zichtbaar te maken
“Juist jonge allochtonen blijven vaak buiten het beeld van de psychiatrie en krijgen daardoor niet de behandeling die ze nodig hebben. Om het taboe rondom schizofrenie bespreekbaar te maken en te doorbreken is er in Utrecht het project “thuiscoaching”. Het is opgericht door een sociaal psychiatrische verpleegkundige van GGZ Altrecht en ypsilon, de vereniging van familieleden van schizofrenie patiënten. Een hulpverlener, een vrijwilliger van ypsilon en een tolk gaan op pad. Schrijnende situaties treffen ze aan. De ondersteuning die aangeboden wordt bestaat uit praktische hulp, uitleg over de ziekte en adviezen over de omgang met het schizofrene kind.
Niet alleen bij de Marokkaanse bevolkingsgroep zelf is sprake van onbegrip rondom schizofrenie, ook hulpverleners weten nog veel te weinig van de ziekte. Zo merken de thuiscoachers dagelijks. Dat geldt vooral voor de politie en daarvan zijn juist de Marokkaanse patiënten de dupe. Laatst zat er een Marokkaanse jongen met schizofrenie 4 weken vast op schiphol, vanwege schulden. Zijn reclasseringsambtenaar was met vakantie. Niemand die hem kon helpen, niemand die wist dat een dergelijk jongen helemaal niet thuishoort in de gevangenis.” (Brigit Kooiman/ Binnenlandsbestuur).
“Het thuisproject houdt rekening met de Marokkaanse cultuur en probeert mensen ook uit het isolement te halen. Het project kreeg de Ria van der Heijden prijs. De prijs is voor landelijke baanbrekende projecten op het gebied van schizofrenie.” [RTV Utrecht ].
Wat moet er gebeuren?
Volgens socioloog Benaissa Hallich moet meer voorlichting komen over schizofrenie, onder Marokkanen zelf en onder hulpverleners en politie. “Als de ziekte bij Marokkanen eerder herkend wordt, zul je dat terugzien in de criminaliteitscijfers. Ook moet de politie meer en structureler getraind worden in interculturele vaardigheden. Om een voorbeeld te noemen: Marokkaanse patiënten met een psychotische stoornis worden eerder door de politie opgepakt en ingesloten, omdat ze anders communiceren dan autochtonen. Ze kunnen agressief overkomen zonder dat te zijn. “
