Het weer is guur buiten als wij naar het pand van Stichting JIJ lopen. Na aanbellen krijgen wij direct een warm welkom en haasten wij ons naar binnen. Bovenaan de trap kan er kort een kijkje genomen worden in de woonkamer; op dit moment is het JIJ-huis nog gesloten en de eerste bezoekers van de dag moeten nog langskomen. Om hun privacy te waarborgen, zullen wij hen niet ontmoeten. De woonkamer is knus en huiselijk, alsof je bij vrienden op bezoek bent.
Ute Schlicher en Chantal Schut, beiden ervaringsdeskundige vrijwilligers, brengen ons vervolgens naar een andere kamer; een rustige vergader-/groepsruimte waar wij met hen zullen praten over Stichting JIJ, want waar zijn wij eigenlijk?
Over Stichting JIJ: hulp bij eetproblematiek vanuit ervaringsdeskundigheid
Ute legt ons uit dat Stichting JIJ op 5 maart 2010 is opgericht door twee dames: Saskia Lagerwaard en Simone Storm. Zij wilden graag hun eigen ervaring positief inzetten om andere mensen met dezelfde eetproblematiek te helpen in hun herstelproces. In eerste instantie alleen door het aanbieden van een zelfhulpgroep, maar al gauw bleek dat binnen Zuid-Holland veel vraag was naar informatie, advies, nazorg, etc. Door in te haken op deze vragen, is de stichting haar aanbod gaan uitbreiden. Inmiddels werken er circa 50-65 herstelde ervaringsdeskundige vrijwilligers bij de stichting die allen vol passie een steentje bijdragen.
Stichting JIJ is er dus voor mensen, met name uit de omgeving Zuid-Holland, die kampen met een (mogelijk) eetprobleem. Wij vragen door: “Een mogelijk eetprobleem? Zelfs al weet je niet zeker dat je een probleem hebt?”
Beide vrijwilligers zijn blij met deze vraag. Het is juist goed om meer informatie te vragen als je twijfelt; loop er vooral niet mee rond, maar vraag het gerust. Wellicht begrijp je niet helemaal wat je doormaakt en durf je niet je vragen te stellen aan je omgeving. Simpelweg: als je op wat voor manier worstelt met eten, neem vooral een keer contact op! Voordat we op het aanbod in willen gaan, zijn wij benieuwd naar wát er onder eetproblematiek wordt verstaan.
Wanneer is er sprake van eetproblematiek?
Als men aan een eetstoornis denkt, wordt er vaak de associatie gemaakt met anorexia. Een eetstoornis of eetprobleem komt voor in alle vormen en maten, want iedereen is verschillend, net als een eetprobleem dat kan zijn. Vaak is een eetprobleem niet te vertalen naar hoe iemand eruit ziet, maar meer naar hoe iemand over eten en/of zichzelf denkt. Ute bevestigt dat niet iedereen die een eetstoornis heeft per se ondergewicht hoeft te hebben. Zo kan iemand bijvoorbeeld ook een gezond gewicht of overgewicht hebben, bijvoorbeeld veroorzaakt door de eetbuienstoornis BED, een afkorting voor Binge Eating Disorder. Het is eigenlijk heel stereotyperend om te denken aan alleen maar magere mensen als er gedacht wordt aan een eetstoornis. Op de website van Stichting JIJ zijn er meerdere informatiepagina’s ingericht over de verschillende eetstoornissen, inclusief de kenmerken en de lichamelijke gevolgen.
Maar is het niet ‘slechts’ een kwestie van anders te gaan eten om van je eetproblematiek af te komen? Beide dames schudden hun hoofd. De problematiek met eten gaat veel dieper dan ‘wel’ of ‘niet’ iets eten. Soms ontstaat een eetstoornis als men een bepaalde controle wil krijgen in zijn of haar leven en grip willen hebben op iets. Soms komt het voort uit onzekerheden. Het is oppervlakkig om te denken dat mensen alleen maar willen afvallen door de schoonheidsidealen die in de media worden weggezet; natuurlijk zullen deze beelden niet helpen, maar de problematiek komt voort uit een diepliggend probleem. Onbegrip uit de omgeving ervaren mensen met een eetstoornis regelmatig; mensen begrijpen vaak niet waarom iemand zoveel moeite heeft met eten. Iemand met een eetstoornis is namelijk continu ermee bezig, op elk moment van de dag en heeft voor zichzelf allemaal ‘regels’ en routines opgebouwd. Net zoals het afbouwen met een verslaving, kan je niet zomaar stoppen. Het is daardoor ook confronterend als mensen die het zelf niet ervaren, hierover een mening hebben; hoewel de adviezen goed bedoeld zijn, zijn deze niet zomaar toe te passen voor iemand die met een stoornis kampt. Juist daarom is Stichting JIJ een veilige thuishaven waar anderen, die een soortgelijk of hetzelfde probleem ervaren, je begrijpen.
Wij luisteren aandachtig; wat biedt Stichting JIJ aan, in tegenstelling tot een reguliere gezondheidsinstantie?
De zelfhulpgroepen: afgestemd op ieders behoefte en voortgang
Stichting JIJ biedt zelfhulpgroepen aan met verschillende ‘instapniveaus’ en momenten. Daar waar oprichtsters Saskia en Simone streefden naar minstens één groep, zijn er inmiddels meerdere soorten groepen te onderscheiden, zoals instroom-, start- en vervolggroepen en een op maat toegesneden aanbod voor nazorg. Voor meer informatie over deze verschillende soorten groepen, kun je kijkje nemen op de website van Stichting JIJ.
Het JIJ-huis: een plek voor jezelf
Het JIJ-huis is ons volgende onderwerp; naast de zelfhulpgroepen heeft Stichting JIJ het JIJ-huis opgericht. We blikken terug op de woonkamer die wij eerder hebben gezien. Voor iemand die kampt met eetproblematiek is het mogelijk lastig om alleen thuis te zijn. Om deze situatie te doorbreken, is er een speciale plek ingericht om tot jezelf te komen. Je kan hier bijvoorbeeld een boek lezen, met anderen praten, aan je studie werken of even op adem komen. Er worden regelmatig herstel bevorderende activiteiten en workshops georganiseerd, denk bijvoorbeeld aan thema’s waar je nog moeite mee hebt, zoals omgaan met stress, het herkennen van je eigen grenzen, etc. Zo komt er een professional langs die uitleg geeft over hoe een lichaamsbeeld in elkaar steekt. Ook zijn er activiteiten juist gericht op plezier en ontspanning, bijvoorbeeld een spelletje spelen, yoga, mindfulness, leren schrijven of samen wandelen. Afhankelijk waar behoefte aan is, worden er diverse activiteiten en workshops georganiseerd.
Het viel ons op dat er een keuken is. De vrijwilligers leggen ons enthousiast uit dat er kookactiviteiten plaatsvinden. Het is mogelijk om samen te gaan eten, waarbij er niet gelet wordt op hoeveel de ander eet, maar dat je je veilig en prettig voelt in een huiselijke omgeving. Je kan je vooraf inschrijven en er wordt wekelijks een nieuwsbrief uitgestuurd waarin staat wat er gegeten zal worden. Je kan ervoor kiezen om mee te koken of je kan wachten tot het eten klaar is. Er wordt ons uitgelegd dat de kookactiviteit gezien moet worden als iets plezierig, iets waar mensen met eetproblematiek vaak mee worstelen. Zo kan er geoefend worden om opnieuw om te leren omgaan met eten en er zijn geen verwachtingen van hoeveel en wat je eet. Er is altijd ruimte om als vegetariër aan te schuiven, maar er moet wel medisch aangetoond worden als je bijvoorbeeld een allergie of intolerantie hebt; sommige mensen durven vanuit hun stoornis bepaalde dingen nog niet te eten, waardoor zij zich kunnen schuilen achter allergieën. Het is beter voor je herstel om beter om te leren gaan met je grenzen, zonder dat je een excuus hoeft te verzinnen.
Om lid te kunnen worden van het JIJ-huis moet je minimaal 16 jaar oud zijn en aan bepaalde voorwaarden voldoen.
Hoe is het om een ervaringsdeskundige vrijwilliger te zijn?
Wij voelen ons zeer geïnspireerd en zijn daardoor heel benieuwd naar hoe het is om als ervaringsdeskundige vrijwilliger bij Stichting JIJ te werken. “Is het niet moeilijk om anderen te helpen die mogelijk hetzelfde ervaren?” Dat is een goede vraag. De begeleiders krijgen namelijk allemaal eerst een training voordat zij daadwerkelijk de bijeenkomsten kunnen draaien. Zij moeten hiervoor minstens 1,5 jaar hersteld zijn van verstoord eetgedrag. De training bestaat uit verschillende modules, waaronder hoe je een ervaringsdeskundige wordt, je eigen herstel, gespreks- en luistervaardigheden, het begeleiden van een inloop en de verdiepende module voor motiverende gesprekstechnieken. Omdat Chantal op het moment van het gesprek nog een aspirant is, doorloopt zij deze modules nu. Zij legt uit dat zij heeft geleerd om haar eigen herstelproces te visualiseren in een grafiek; het is heel inspirerend om met de andere aspiranten te bespreken hoe zo’n herstelperiode daadwerkelijk verloopt. Haar vinger beweegt ze op en neer in de lucht; zo’n grafiek laat duidelijk voor- en tegenspoed zien, het kan niet zo zijn dat je alsmaar in één lijn herstelt. Over de gesprekstechnieken legt zij uit dat er geoefend wordt met rollenspellen.
Net zoals de deelnemers van de zelfhulpgroepen voeren de vrijwilligers gesprekken met elkaar om te ontdekken waar nog aan gewerkt kan worden. Als deskundige vrijwilliger moet je namelijk in staat zijn om binnen een groep de problematiek bespreekbaar te maken, zonder dat er over persoonlijke grenzen heen wordt geschreden. We vragen ons af of het niet moeilijk is om vanuit een ervaringsdeskundige rol niet persoonlijk betrokken te raken. Ute en Chantal knikken begrijpend; juist omdat veel situaties herkenbaar zijn, kan het soms uitdagend zijn om niet in een therapeutische rol te schieten. Gelukkig weten zij zakelijke grenzen te bewaken; zij sturen de zelfhulpgroepen zodanig aan dat andere deelnemers elkaar steunen en nemen tevens een ondersteunende rol in.
We vragen door over mogelijke ‘triggers’, factoren die er mogelijk toe kunnen leiden dat de ander in een bepaalde gedachtepatroon kan schieten. Chantal legt uit dat er inderdaad sprake kan zijn van triggers, maar daar wordt op geanticipeerd door de begeleiders; de focus wordt weer teruggebracht bij de deelnemer zelf, door de deelnemer los te zien van zo’n trigger. Het gaat erom dat je je op jezelf richt en niet let op de ander. Door goed te anticiperen op wat er in de groep speelt, zorgen de begeleiders uiteindelijk voor een soort mini–maatschappij, waarbij ieder gelijkwaardig is, elkaar steunt en verantwoordelijkheid draagt om te werken aan herstel of stabilisatie.
Ute en Chantal benadrukken dat alle vrijwilligers werken vanuit een enorme passie om een ander te helpen met hun eigen kennis en ervaringen; juist doordat zij begrijpen wat de ander doormaakt, willen zij laten zien hoe sterk je daadwerkelijk bent en dat je veel meer kan dan je denkt. Voor iedereen die te maken heeft (gehad) met een eetstoornis zal het moeilijkste blijven dat er een vorm van machteloosheid blijft komen; zowel voor degene die je probeert te helpen, als degene die het daadwerkelijk heeft, is er geen garantie dat je volledig geneest. Soms kan bepaalde hulp niet toereikend genoeg zijn en soms is het lastig om vooruitgang te boeken. Toch zien wij de ogen van onze gesprekspartners fonkelen als zij praten over de stichting; er is zoveel toewijding, geduld en zorg hier te bespeuren, het raakt ons diep.
Informatie voor naasten en de omgeving: hoe ga je om met iemand die eetproblematiek ervaart?
Wat ons verder opviel aan Stichting JIJ is dat er gedacht wordt aan de naasten van iemand die eetproblematiek ervaart. Net zoals mensen die mogelijk kampen met eetproblematiek, mogen ook vrienden, familieleden of andere naasten gebruik maken van de gratis inloopspreekuren. Hiervoor hoef je niet samen met degene te komen die met het probleem kampt; stel dat je een vermoeden hebt, dan kun je al je vragen hierover stellen. De privacy en voortgang van de leden van Stichting JIJ worden altijd gewaarborgd.
Wij vragen aan Ute en Chantal waarom het zo belangrijk is dat de naasten gratis en toegankelijk informatie kunnen vragen. Zij leggen ons uit dat, mede door stigmatisering, de naasten vaak niet weten wat zij aanmoeten met een eetstoornis. Bijvoorbeeld de ouders van iemand met een eetstoornis kunnen veel machteloosheid ervaren als hun kind nauwelijks zijn of haar avondeten aanraakt. Door laagdrempelig informatie te verstrekken, krijgen de naasten een veel beter beeld van hoe een eetstoornis in elkaar zit en wat je kan doen om hulp te bieden. Het proces om van de stoornis af te komen of ermee te leren leven, gaat vaak in kleine stappen, waardoor de frustratie toe kan nemen; door langdurig een geliefde te zien lijden, kan er ook ongeduld ontstaan. Via Stichting JIJ leren de naasten hoe zij om kunnen gaan met iemand die door zo’n proces gaat en wat zij eventueel kunnen doen of zeggen.
Vier keer per jaar vinden er bijeenkomsten plaats waarbij de naasten al hun vragen kwijt kunnen, maar vooral ook ervaringen kunnen uitwisselen. De ervaringsdeskundige vrijwilligers leiden deze bijeenkomsten en geven veel tips en adviezen mee. Een andere optie, net zoals bij degenen met een eetstoornis, is individuele begeleiding. Tot slot staan er op de website twee gratis handleidingen voor familieleden.
Voorlichting voor scholen en professionals
Omdat Stichting JIJ zoveel kennis en ervaring heeft vergaard door de jaren op het gebied van zelfhulp, wordt deze kennis regelmatig uitgewisseld. In het kader van het Fabels en Feiten project wordt er de dialoog aangegaan met huisartsen en andere hulpverlenende professionals zoals diëtisten, omdat er regelmatig nog vooroordelen en misverstanden zijn over eetstoornissen. In de tweede helft van 2017 hebben een aantal vrijwilligers hun herstelverhaal kunnen delen met deze professionals. Daarbij wordt er besproken hoe de dokter reageert op iemand die zijn of haar eetproblematiek kenbaar maakt. Stichting JIJ heeft inmiddels een speciale toolkit ontworpen met Do’s en Don’ts zodat hulpverleners sneller de signalen van eetproblematiek herkennen.
Vanuit Buro Puur worden er regelmatig voorlichtingen gegeven, zowel aan professionals (hulpverleners, docenten) als aan jongeren. Er worden bijvoorbeeld gastlessen gegeven door ervaringsdeskundigen en onderwijs- en zorginstellingen kunnen een handleiding bestellen waarin eetstoornissen worden uitgelegd en een stappenplan uitgewerkt staat om iemand gericht te helpen. De vrijwilligers van Stichting JIJ worden soms ingezet om nazorg te verlenen na een gastles.
Stichting JIJ steunen? Kleine moeite!
Uit de naam is het al af te leiden: we zijn op bezoek bij een stichting. Wij vragen ons af hoe betrokkenen Stichting JIJ kunnen steunen. Wij worden naar de kamer naast onze spreekkamer gebracht waar diverse schilderijen uitgestald staan. Ute legt ons uit dat de deelnemers van de workshops, die plaatsvinden in het JIJ-huis, hun creaties te koop aanbieden. In de JIJ-winkel kun je daardoor verschillende artikelen kopen, zoals eigengemaakte tassen, kaarten, sjaals en lampenkappen.
De stichting kan daarnaast op verschillende manieren gesteund worden. Zo kun je donateur worden voor slechts 10 euro per jaar; je wordt op de hoogte gehouden van wat er met deze donatie gebeurt het komende jaar. De donatie zal altijd worden besteed aan directe en concrete hulp aan mensen met een eetstoornis en hun naasten. Ook is er jaarlijks een speciale donateursdag die je, geheel vrijblijvend, kan bijwonen.
Een andere handige manier om Stichting JIJ te steunen, is door één van hun ruimtes te huren voor verschillende doeleinden, zoals workshops, vergaderingen, voorlichtingen, etc. De ruimtes bevinden zich in Rotterdam-Kralingen en zijn licht, huiselijk en rustig.
Een andere optie is om sponsor te worden, waarbij je een sponsorpakket ontvangt en als organisatie in de media-uitingen betrokken wordt. Indien je een boekenwurm bent, kun je via YouBeDo boeken bestellen en 10% aan de stichting schenken (voor elk boek wordt de ‘normale’ prijs betaald).
Tot slot: dankjewel Stichting JIJ!
Wij zijn Ute en Chantal namens Stichting JIJ dankbaar dat wij al onze vragen over deze bijzondere stichting mochten stellen. Geïnspireerd door deze andere kijk op hulp, verlaten wij het pand. Inmiddels is het gestopt met regenen en stappen wij voldaan op de tram naar huis. Kijk vooral op de zeer informatieve en uitgebreide website van Stichting JIJ. Mocht je mogelijk kampen met eetproblematiek of ken je iemand in je omgeving die daar mogelijk last van heeft, schroom dan niet om contact op te nemen.
